మహారాష్ట్రలో హిందీ భాష అమలు వివాదం

మహారాష్ట్ర ప్రభుత్వం ఇటీవలి నోటిఫికేషన్‌లో పాఠశాల విద్యావిధానంలో భారీ మార్పు చేసింది. జాతీయ విద్యా విధానం (NEP) 2020 ప్రకారం పాఠశాలల్లో హిందీ భాషను మూడవ భాషగా తప్పనిసరిగా ప్రవేశపెట్టాలని ప్రభుత్వం ప్రకటించింది. ఈ ప్రకటన ప్రకారం ప్రతి ప్రాథమిక పాఠశాల విద్యార్థి హిందీ భాషలో పాఠాలు చదవాల్సివుంటాయేమోనని సూచించింది. Times of India నివేదిక ప్రకారం, ప్రభుత్వం హిందీ అమలును దేశవ్యాప్తంగా సాధారణ భాషగా మారే దిశగా తీసుకువస్తున్న చర్యగా వాదించగా, ప్రత్యర్థులు దీనిని *“మారాఠీలపై హిందీ బలవంతం”*గా విమర్శించారు.

భారతదేశంలో భాషాభిన్నత సుదీర్ఘ చరిత్రగా ఉంది. రాజ్యాంగంలో రాష్ట్ర భాషల హక్కులు స్పష్టంగా ఉన్నాయి. మహారాష్ట్రలో అధికార భాష మరాఠీ, హిందీ అధికార భాష కాదు. ఇందుకు పాఠశాలలో హిందీ ప్రవేశపెట్టడం సంచలనం సృష్టించింది. తమిళనాడు వంటి ఇతర రాష్ట్రాలు కూడా NEPలో హిందీ అమలుపై తీవ్ర నిరసనలు వ్యక్తం చేస్తున్నాయి. 1960లలో తమిళనాడు భాషా ఉద్యమాలతో హిందీకి వ్యతిరేక దిశగా ముందెన్నంది. నేటికీ ఆ కోణం కొనసాగుతున్నదనే ఉదాహరణ ఇది. ప్రభుత్వం సవరణ ప్రకటనలో ఒక భాష బోధన ప్రారంభించడానికి కనీసం 20 మంది విద్యార్థులు ఉండాలని సూచించింది, ఇది పాఠశాలల్లో భాషా ఎంపికను మరింత నిర్ణయాత్మకంగా మార్చే ప్రయత్నంగా భావించబడుతోంది.

భాషా పరిణామం

భాషా రాజకీయాలు ఇప్పుడు జాతీయ రాజకీయాల్లో కూడా చర్చనీయాంశంగా మారుతున్నాయి. ఉదాహరణకు, తమిళనాడు రాష్ట్ర ప్రభుత్వం NEPలో హిందీని కీలకంగా ప్రవేశపెట్టడాన్ని తీవ్రంగా వ్యతిరేకిస్తోంది. ఆ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం తమ స్కూల్‌లలో ఇంగ్లీషు, తమిళం భాషలను కాపాడే విధానం అమలు చేస్తూనే, హిందీపై తీవ్ర నిరోధ చర్యలు తీసుకుంటోంది. కేంద్ర ప్రభుత్వం వాదన ప్రకారం, కొత్త విధానంలో హిందీని చదవడం విద్యార్థులకు బలవంతం చేయబడకూడదని, ఇతర రాష్ట్రాల్లో ప్రయాణించేవారికి ఇది ఉపయోగపడుతుందని చెప్పారు. ఐక్యభావనకు ఇది సహకరించే చర్య అయినా, రాష్ట్రాలు భాషా స్వావిమానం కాపాడడంలో పట్టు పెట్టడం సైతం ఎన్నికలకు బిగ్ అంశంగా మారుతుంది.

ప్రతిస్పందనలు

హిందీ భాష అమలుపై ఉత్తర్వు బయటపడగానే, మహారాష్ట్ర రాజకీయాల్లో భారీ హడావిడి మొదలైంది. మహా వికాస్ అఘాడీ, మహారాష్ట్ర నవనిర్మాణ సేన (MNS) లాంటి పార్టీలు దీనిని హిందీ భాషను బలవంతంగా ప్రవేశపెట్టి స్థానిక సంస్కృతి, భాషకు ముప్పు కలిగించే చర్యగా పేర్కొన్నారు. MNS నేత రాజ్ థాకరే “మారాఠీ సంస్కృతిని పరిరక్షించే సందర్భంలో హిందీని బలవంతంగా తీసుకురావడం మేము తట్టుకోలేం” అని ఆగ్రహాన్ని వ్యక్తం చేసినా, మాజీ సీఎం ఉద్దవ్ థాకరే “మా రాష్ట్రంలో హిందీని తప్పనిసరిగా చేయడానికి నేను అనుమతించను” అని స్పష్టం చేశారు.

కాంగ్రెస్ పార్టీ కూడా ప్రతిక్రియతో ముందుకొచ్చింది. రాష్ట్ర కాంగ్రెస్ చీఫ్ హర్షవర్థన్ సప్కల్ “మరాఠీ భాష మహారాష్ట్ర సంస్కృతిని నిర్వచించే భాష, BJP దీన్ని అణచాలని యత్నిస్తోంది” అని కేంద్రాన్ని అభ్యంతరకిస్తూ, పాఠశాలల్లో హిందీ తప్పనిసరి చేయడాన్ని భారత ఐక్యతా విలువలకు వ్యతిరేకమని పేర్కొన్నారు. హిందీని తప్పనిసరిగా బోధించడం వల్ల ప్రాంతీయ భాషాభిమానాలకు తీవ్ర ప్రహరాలు దెబ్బతింటాయని, వెంటనే ఈ నిర్ణయాన్ని వెనక్కి తీసుకోవాలని డిమాండ్ చేశారు.

వెనుకడుగు నిర్ణయం

ప్రజాసంక్షోభం తీవ్రత తెలుసుకున్న తర్వాత, ఐదురోజుల్లోనే మహారాష్ట్ర ప్రభుత్వం వెనక్కి తగ్గింది. సవరణ ప్రకటనలో హిందీ భాషను తప్పనిసరి కాదు అని స్పష్టం చేసి, దాన్ని సాధారణంగా బోధించదగిన మూడవ భాషగా మార్చారు. ముఖ్యమంత్రి దేవేంద్ర ఫడ్నవిస్ ప్రకారం, స్కూల్ విద్యార్థులకు మరాఠీ భాష తప్పనిసరిగా నేర్చుకోవడం కొనసాగుతుందని స్పష్టం చేశారు. ప్రభుత్వం తెలిపిన ప్రకారం, సవరించిన నోటిఫికేషన్ ద్వారా విద్యార్థులు తమకు ఇష్టమైన ఇతర భాషలను ఎంచుకునే స్వేచ్ఛను పొందుతారు; దీంతో హిందీపై ఒత్తిడి తక్కువవుతుందని చెప్పబడింది.

నివారణ సూచనలు

• భవిష్యత్తు ఎన్నికల్లో భాషాపర అంశాలు ప్రధాన చర్చాంశాలుగా మారే అవకాశం ఉంది.
• విద్యార్థులు హిందీతో పాటు మరాఠీ, ఇతర భాషలపై అవగాహన పెంచుకునే అవకాశాలను పొందుతారు.
• భాషాభిమాన వర్గాలు భవిష్యత్తు ప్రభుత్వ విధానంపై ప్రభావాన్ని చూపవచ్చు.
• ప్రాంతీయ సంస్కృతిని పరిరక్షించేందుకు మరింత చురుకైన చర్యలు అవసరం.

ముగింపు

ప్రస్తుతం ఈ ఘటన భాషాభిమాన చర్చకు నాటకీయ కేంద్రమైంది. ప్రత్యక్ష విధాన మార్పులతో, భవిష్యత్తులో భాషా విధానాలను మరింత జాగ్రత్తగా అమలు చేయడం అవసరమని అనిపిస్తుంది.